Filozofia

Szkoła posiada ponadto własny program bazowy – „Filozofia nauką życia” autorstwa dr Łukasz Malinowskiego, wspierający podstawę programową. Celem wprowadzenia filozofii jako idei wspierającej edukację jest jej uniwersalny charakter oraz metodologia pozwalająca na zastosowanie w każdej dziedzinie wiedzy. Przewodnikami w naszej podróży będą Sokrates, Platon i Arystoteles. Warto spojrzeć, kim byli ci pierwsi „miłośnicy mądrości”.

Po raz pierwszy pojęcia „filozofa” (gr. philos i sophos) użył Pitagoras na określenie tego, który „miłuje mądrość”, w odróżnieni od powszechnie wówczas stosowanego określenia mędrca (gr. sophos). Choć może się to wydawać jedynie zabiegiem językowym, kryje się za nim wielkie odkrycie i głęboka nauka dla wszystkich następujących pokoleń. Odróżnienie mędrca o tego, który miłuje mądrość, zmienia perspektywę oceny własnej, ludzkiej kondycji. Cel zostaje zamieniony w kierunek. Pozycja statyczna (tego, który wie), zostaje zastąpiona przez dynamiczną (tego, który poszukuje). Tak powstaje (metonimicznie rzecz ujmując) nauka w ogóle, a edukacja w szczególności. Rodzi się specyficzna szkoła myślenia, analizy i dedukcji, która stanie się źródłem europejskiej kultury.

Pierwsi „miłujący mądrość” nazywani byli filozofami przyrody, ponieważ przedmiotem ich zainteresowań był przede wszystkim świat – jego początek, zasada stanowienia, podstawowy budulec. To spośród nich wywodził się Demokryt, twórca jakże naturalnej dziś koncepcji atomistycznej. Ci prekursorzy ustąpili wkrótce miejsca trzem filozofom, którzy zakreślili przestrzeń refleksji ludzkiej, która przetrwała do czasów współczesnych. Byli to Sokrates, Platon i Arystoteles. Wszyscy nauczali, a ich zainteresowania obejmowały całe możliwe do zdefiniowania spektrum zagadnień – od relacji społecznych, zagadnień etycznych i estetycznych, relację języka do rzeczywistości, początek świata, ideę ruchu, czy natury zjawisk atmosferycznych, klasyfikacji zwierząt po refleksję polityczną i literacką. To dzięki nim istnieje też współczesna logika, fizyka, sztuka dedukcji i – co chyba najważniejsze – idea rozmowy i dialogu jako narzędzia poznania otaczającej nas rzeczywistości.

Zestawiając ze sobą to wszystko, co pozostawiła po sobie filozofia, z zarysowanym na początku odczuciem wykorzenienia i odrealnienia nauki – zarówno na poziomie ogólnym, jak też pomiędzy samymi przedmiotami szkolnymi – zrodził się pomysł wykorzystania aktualności filozofii do zbudowania i wsparcia procesu edukacyjnego uczniów w I i II etapie edukacyjnym.

Filozofia jako dziedzina nie podlega dezaktualizacji, a jej obszar zainteresowań obejmuje wszystkie dziedziny wiedzy, starając się łączyć je i rozumieć jako składowe jednej i wspólnej nauki. Co więcej, cytując słowa Arystotelesa, całość jest też czymś więcej, niż sumą swoich składowych, co jest dla nas intuicyjnie zrozumiałe, lecz często w edukacji pomija się ten aspekt i traktuje nauczanie przedmiotowe jako zamknięte całości, nie posiadające swej kontynuacji w innych dziedzinach wiedzy. Prowadzi to niestety do coraz słabszej u uczniów zdolności łączenia faktów, dokonywania syntez i wyciągania wniosków na podstawie rozproszonych danych. A te umiejętności są przecież podstawą tego, co nazywamy dziś kreatywnością, czyli umiejętności przetwarzania zastanych struktur i tworzenia nowych rozwiązań w ramach wykorzystania zastanych elementów składowych. Aby przeciwdziałać tendencji zanikania umiejętności twórczego podejścia do świata, powstał program „Filozofia nauką życia”, który przyjmując jako bazę Podstawę Programową Kształcenia Ogólnego, wzbogaca ją metodami i perspektywą filozoficzną.

Patronami tego programu jest wspomniana już trójka filozofów – Sokrates, Platon i Arystoteles. Powodów, dla których to oni staną się przewodnikami tego programu jest zbyt wiele, by je wszystkie wymienić, należy jednak wspomnieć o najważniejszych.
Sokrates stał się ojcem metody nauczania opartej na dialogu i wspólnym dochodzeniu do prawdy. Ponadto skierował uwagę na człowieka, jego charakter, sposób bycia w społeczeństwie, uczucia, odpowiedzialność wobec innych i etykę.

Platon, jego uczeń, kontynuował myśl Sokratesa, wzbogacając ją niezwykle głęboką refleksją na temat relacji języka i rzeczywistości (refleksji, której równać się mogą jedynie XX-wieczne dokonania antropologów i etnolingwistów), polityki i systemów społecznych.

Wreszcie Arystoteles, uczeń Platona oraz nauczyciel Aleksandra III Macedońskiego, twórca logiki, autor traktatów z zakresu etyki, fizyki, zoologii, geografii, teorii literatury, polityki, meteorologii czy astronomii. Choć część jego dokonań z zakresu nauk ścisłych okazała się błędna, to wpływ, jaki wywarła jego myśl na kolejne pokolenia – po dzień dzisiejszy – jest nie do przecenienia.